Ćw. 6 Na następne ćwiczenia

Przynieść:

• kalkę techniczną a4, 
• ołówek, 
• gumkę, 
• cienkopis
• linijkę, 
• taśma "odklejalna" lub gęsia skórka będzie bardzo przydatna

Obowiązuje materiał z ostatnich ćwiczeń
i dotychczasowych wykładów

Ćw. 6. Wymagane wiadomości i umiejętności

WIADOMOŚCI 

Pojęcia: poziomica, cięcie poziomicowe, przewyższenie, linie szkieletowe, linie grzbietowe, osie dolinne

UMIEJĘTNOŚCI

• Wykreślenie profilu terenu

• Oznaczenie linii szkieletowych na mapie poziomicowej

• Odczytywanie wysokości punktu z mapy poziomicowej

 

Ćw. 6 Rzeźba terenu

Profil hipsometryczny
in. profil topograficzny, profil terenu - wykres, przedstawiający ukształtowanie terenu wzdłuż wybranej linii

• na osi rzędnych znajdują się wysokości bezwzględne
• na osi odciętych - odległość, mierzona wzdłuż linii profilu.

Profil hipsometryczny  - zasady konstrukcji

• Przecięcie formy terenu linią - tzw. linia profilu
• Wyrysowanie linie równoległych, oznaczających poszczególne wysokości, w odpowiedniej skali pionowej (ustalenie przewyższenia) odpowiednio opisujemy linie wysokościowe.
• Zaznaczenie na linii profilu punktów przecięcia z poszczególnymi poziomicami.
• Rzutowanie prostopadłe punktów przecięcia na linie oznaczające określone wysokości
• Połączenie linią ciągłą * (odręcznie bez użycia linijki ) punktów zaznaczoneychna liniach wysokościowych.

*Uwaga na miejsca, gdzie dwa lub więcej punktów leży na tej samej linii – należy sprawdzić na mapie z jaką formą terenu (wklęsłą czy wypukłą) mamy do czynienia
 

dodatkowe wskazówki 

•   Przewyższenie to stosunek skali pionowej do skali poziomej i pokazuje „ile razy zwiększona została wysokość, aby uwydatnić formy terenu”
  

• Przewyższenie należy dobierać biorąc pod uwagę ukształtowanie terenu. np. Wydmy w Słowińskim Parku Narodowym nie powinny w profilu przypominać korony Himalajów...
• Skala pionowa nie musi zaczynać sie od zera (w większości przypadków nawet nie powinna)
• Jeżeli przecięcie terenu (linia profilu) nie jest równoległe do skali poziomej, można zaznaczyć przecięcia poziomic na kawałku kartki i następnie przenieść odmierzone odstępy na skalę poziomą

Poziomice

Cięcie poziomicowe = odstęp pomiędzy kolejnymi warstwicami podstawowymi (zasadniczymi)
 

Linie szkieletowe

• Wygięcia poziomic obrazują doliny lub grzbiety
• Linie szkieletowe przecinają się z poziomicami zawsze prostopadle, w miejscach ich największego wygięcia.
• Dzielą się na: 
  • linie grzbietowe 
  • osie dolinne
   

przykłady

 

Ćw. 7. Makieta mapy

Etapy tworzenia mapy

• Etap koncepcyjny – pomysł na mapę

• Etap redakcyjny - merytoryczne i graficzne opracowanie map

• Etap wykonawczy - "produkcja" map 

 ETAP KONCEPCYJNY

1. Zbieranie materiałów – poszukiwanie źródeł danych

Materiały kartograficzne

• Materiały podstawowe 
• mapy podkładowe
• roczniki statystyczne, inne dane
• Materiały uzupełniające
• wykorzystywane do prawidłowej generahzacji
• Materiały pomocnicze,
• przeważnie informacje tekstowe – odpowiednia literatura

Należy wziąć pod uwagę: 

• skalę mapy podkładowej (powinna być większa od tworzonej mapy),  
• odwzorowanie, 
• zakres treści,
• aktualność informacji

2. Opracowanie makiety mapy

MAKIETA MAPY - schematyczny rysunek przedstawiający układ podstawowych elementów kompozycyjnych mapy: rozmieszczenie tytułu, legendy, ewentualnych kartonów uzupełniających

określa także format mapy i zasięg przedstawianego terytorium

ETAP REDAKCYJNY

1. Opracowanie legendy mapy

ZASADY KONSTRUKCJI LEGENDY

• Znaki w legendzie muszą być takie same jak na mapie (wielkość, kształt, kolor)
• Może być umieszczona w polu mapy lub, szczególnie w wypadku bardzo rozbudowanej legendy, poza ramką. Nie powinna sprawiać wrażenia „wciśniętej”.
• powinna objaśniać wszystkie znaki z zasadniczej treści mapy, można natomiast pominąć objaśnianie znaków z treści podkładowej i znaków, których objaśnienia są oczywiste
• Znaki w legendzie powinny być pogrupowane
• pod względem rodzaju znaków (powierzchniowe, liniowe i punktowe)
• pod względem rodzaju obiektów, które reprezentują (obiekty antropogeniczne, obiekty ukształtowania terenu, obiekty wodne).
• Opisy sygnatur zamieszczonych w legendzie powinny być wyrównane do lewej.
• Wszystkie napisy rozpoczyna się małą literą, używa się wyłącznie liczby mnogiej (nawet jeśli na mapie występuje tylko jeden obiekt z danej kategorii)

 2. Konstrukcja znaków kartograficznych

ZASADY KONSTRUKCJI SYSTEMU ZNAKÓW KARTOGRAFICZNYCH

• czytelności i rozróżnialności,
• poglądowości,
• hierarchicznego uporządkowania,
• logicznego grupowania,
• równowagi graficznej

3. Generalizacja kartograficzna

GENERALIZACJA KARTOGRAFICZNA - przeprowadzone w sposób celowy: wybór, uproszczenie I uogólnienie przedstawianych na mapie obiektów I zjawisk odpowiednio do jej przeznaczenia, tematyki i skali oraz właściwości przedstawianego obszaru

4. Rozmieszczenie napisów

ZASADY ROZMIESZCZANIA NAPISÓW NA MAPACH

• Przynależność napisu do określonego obiektu geograficznego nie może budzić żadnych wątpliwości
• Napisy powinny w możliwie niewielkim stopniu zakłócać treść mapy,
• należy unikać krzyżowania napisów z sygnaturami liniowymi,
• Znaki liniowe o tej samej lub zbliżonej barwie pod napisami należy przerywać.
• Napisy powinny pomagać w rozpoznawaniu położenia, zasięgu i hierarchicznego zróżnicowania opisywanych obiektów
• Dzielenie wyrazów w nazwach pisanych w dwóch wierszach jest niedopuszczalne
• Napisów ukośnych i pionowych nie należy pisać do góry nogami
  napisy pionowe po lewej stronie arkusza opisuje się z dołu do góry, a po prawej - odwrotnie.
• Najpierw rozmieszcza się napisy duże odniesione do większych powierzchni, a następnie napisy małe.
• Należy unikać rozmieszczenia napisów na liniach siatki.

oznaczenia obiektów punktowych 

• umieszcza się albo poziomo (na mapach w dużych skalach), albo równolegle do równoleżników (na mapach przeglądowych).
• nazwy miejscowości umieszcza się obok, nad lub pod obiektem, w zależności od miejsca, jakim dysponujemy
• najlepiej napis umieścić na prawo i nieco wyżej od oznaczonego obiektu Nazwy powinny być umieszczone w całości na powierzchni lądu lub wody
• Napis należy umieścić po lej samej stronie rzeki, po której leży miejscowość, do której się on odnosi.
• Należy unikać nadmiernego zagęszczenia nazw w miejscach dużego skupienia obiektów i rozmicszczać je na zewnątrz tego skupienia.

oznaczenia obiektów liniowych (np. rzeki) 

• umieszcza się równolegle do linii, wybierając miejsca bez skomplikowanych zgięć, w miarę możliwości nad linią

Napisy umieszczane w obrębie powierzchni, do której  odnoszą, przebiegają wzdłuż podłużnej osi opisywanego obszaru, nie dotykając jednak jego granic

• Napisy skośne nigdy nie powinny przebiegać wzdłuż linii prostej; należy je lekko, ale równomiernie wyginać.

Ćw. 7. Zadanie domowe

Wykonane prawidłowo ćwiczenie powinno zawierać następujące elementy:

• opis ćwiczenia (numer i nazwę ćwiczenia, imię i nazwisko, datę zadania ćwiczenia),
• pole mapy,
• legendę,
• opis skali,
• siatka kartograficzna co 2 stopnie.

W polu mapy ma być przedstawiona Polska wraz z:

• wybranymi jeziorami i rzekami,
• opisami najważniejszych rzek,
• linią brzegową Bałtyku i zalewów,
• podpisem Bałtyku,
• miastami wojewódzkimi wraz z opisami,
• podziałem administracyjnym (województwa i powiaty).

Oceniane będą:

• estetyka wykonania,
• usytuowanie pola mapy,
• rozmieszczenie elementów na mapie,
• logiczność generalizacji,
• sposób rozmieszczenia napisów,
• legenda (kompletność, kolejność elementów, rozmieszczenie).

Ćw. 7. Literatura

Wprowadzenie do kartografii i topografii

Redakcja i reprodukcja map:

10.1. Etap koncepcyjny

10.1.1. Materiały kartograficzne

10.1.2. Opracowanie makiety mapy

10.2. Etap redakcyjny

10.2.1. Opracowanie legendy mapy

10.2.2. Zasady konstrukcji systemu znaków kartograficznych

10.2.3. Generalizacja kartograficzna

10.2.4. Zasady rozmieszczenia napisów na mapach

Ćw. 7. Materiały